«To‘ng‘ich o‘g‘lim jig‘ildon qaynashidan tez-tez shikoyat qiladi. Ahvoli o‘nglanishi uchun unga archilgan sabzi yoki gazsiz suv beraman. Bu kabi «muolaja»lar bilan bezovtaligi kamayadiyu, ammo ertasi yoki indiniga yana takrorlanadi. Oxirgi paytlarda tunda ham jig‘ildon qaynashidan betoqat bo‘layapti. Bu biror kasallikning boshlanishi emasmi? Qanday yo‘l tutishni maslahat berasiz?»

Gulhida Jo‘rayeva, Toshkent viloyati

Ma’lumotlarga ko‘ra jig‘ildon qaynashi keng tarqalgan muammolardan biri bo‘lib, ushbu darddga yo‘liqqanlarning 40 foizi o‘z vaqtida mutaxassisga murojaat etadi. Qolgan 60 foiz esa vaqtinchalik holat deya e’tibor berishmaydi. Natijada esa «oddiy» deya ta’rif berilgan jig‘ildon qaynashi bir qancha jiddiy xastaliklarni keltirib chiqarishi mumkin. Xo‘sh, buning oldini olish uchun nimalarni bilishimiz zarur? Mavzu yuzasidan Respublika ixtisoslashtirilgan terapiya va tibbiy reabilitatsiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi bo‘lim boshlig‘i, gastroenterolog Elnora DO‘STMUHAMEDOVA ma’lumot beradi.

JIG‘ILDON QANDAY VAZIFANI BAJARADI?

Oshqozon va qizilo‘ngach birikkan joyda maxsus mushak bo‘lib, u yeyilgan ovqat luqmasini oshqozondan qizilo‘ngachga o‘tkazib beradi. Mana shu mushak turli omillar ta’sirida vazifasini bajarmay qo‘ysa, oshqozon shirasi bilan ishlov berilgan luqma qizilo‘ngachga o‘tmay, me’daga qaytib tushadi. Bu esa o‘sha siz bilgan holat jig‘ildon qaynashini keltirib chiqaradi. Tibbiyot ushbu hodisaga «gastroezofogeal reflyuks» nomini bergan.

SABABI TAOMNOMAMI?

Aksar xollarda shunday. Biroq qattiq qovurilgan, yog‘li, sho‘r va achchiq yeguliklarni muntazam iste’mol qilishdan tashqari jig‘ildon bezovtaligini keltirib chiqaradigan boshqa sabablar ham yo‘q emas. Jumladan:

– Tamaki , spirtli va gazlangan ichimliklar;

– Yalpiz, sirka, xantal, murch kabi ziravorlar qo‘shilgan taomlar;

– Ortiqcha vazn;

– Uxlashdan avval to‘yib ovqatlanish va tamaddi qilingach, darhol uzanib olish;

– Taom va yeguliklarni pala-partish (aralashtirib) iste’mol qilish;

– Limon, apelьsin kabi sitrus mevalar yoki ularning sharbati;

– Zich bichilgan ich kiyimlar, qomatni ko‘rkamlashtiruvchi korset va bandajlar (oshqozonni siqib qo‘yib, hazm faoliyatini izdan chiqaradi);

– Ayrim dori preratalari (uzoq muddat qabul qilinganida nojo‘ya ta’sir ko‘rsatadi).

Gastroezofageal reflyuksning vujudga kelishida sanab o‘tilgan omillar bilan birga, oshqozondagi kislota muhitining ham ta’siri katta. Aksar hollarda kislota muhiti yuqori bo‘lgan kishilarda kasallikka moyillik ko‘proq kuzatiladi.

KEKIRISh HAM BO‘LADIMI?

Jig‘ildon qaynashi bilan birga vaqti-vaqti bilan to‘sh sohasi yoki orqasida achishish, to‘yib taomlangandan so‘ng kekirish, qorin dam bo‘lishi, og‘irlik, og‘izda nordon suyuqlikning paydo bo‘lishi va tunda so‘lak ajralishi kabilar ham kuzatiladi. Ba’zida mazkur belgilar tez-tez takrorlanishi ham mumkin.

«O‘ZIM – O‘ZIMGA YoRDAM BEROLAMANMI?»

Jig‘ildon qaynashi bezovta qilganida no‘xot chaynash, sabzini butunligicha yoki qirg‘ichdan o‘tkazib iste’mol qilish, qatiq zardobini ichish kabi usullar yordam beradi. Shu bilan birga dorixonalarda ham jig‘ildon qaynashini yengillashtiruvchi turli preparatlarni topish mumkin. Dori vositalaridan foydalanish mumkin bo‘lsa-da, bu ham vaqtinchalik chora ekanligini unutmang. Ba’zilar jig‘ildon bezovtaligini iste’mol sodasidan tayyorlangan eritma bilan bartaraf etishni maslahat berishadi. Bu noto‘g‘i! Iste’mol sodasi qizilo‘ngach shilliq qavatini zararlaydi va qorinda gaz hosil bo‘lishini kuchaytiradi.

TIBBIY KO‘RIK KERAKMI?

Agar jig‘ildon qaynashi muntazam davom etaversa, gastroenterolog-shifokorga murojaat eting. Mutaxassis umumiy holatingiz, shikoyatlaringizni o‘rganib, gastrofebroskopiya tekshiruvini o‘tkazadi. Tahlil natijalari bezovtalik sababini aniqlagach, shunga ko‘ra zarur muolaja tanlanadi. Muolaja asosini esa dori preparatlari va parhez tashkil qiladi.

PROFILAKTIKA ChORASI BORMI?

Jig‘ildon qaynashining oldini olish juda oddiy qoidalarga asoslanadi. Ya’ni, qaynoq choy, juda issiq taom, yangi uzilgan non va shirinliklarni cheklang. Ovqatlangandan so‘ng 1-1,5 soat vertikal holatda bo‘lish, faol harakatlanish, uxlayotganda bosh tagiga balandroq yostiq qo‘yib yotishga odatlanish (shunda tananing yuqori qismi pastkisidan xiyol balandroq joylashadi) kabilarga rioya eting. Shu bilan birga achchiq, sho‘r, yog‘li, qattiq qovurilgan, shokolad va asalni ham kamaytirganingiz durust.